Những lỗi thường gặp khi dùng máy tạo oxy tại nhà: Hiểu đúng để thở an toàn

Máy tạo oxy – thiết bị “cứu cánh” cho người bệnh hô hấp, tim mạch – có thể trở thành mối nguy nếu sử dụng sai cách.

Tình trạng dùng máy không đúng hướng dẫn, chọn công suất sai, hoặc quên vệ sinh định kỳ đang khiến nhiều bệnh nhân gặp biến chứng khó lường. Dưới đây là tổng quan và phân tích kỹ thuật chi tiết về các lỗi phổ biến khi dùng máy tạo oxy tại nhà – cùng cách khắc phục hiệu quả nhất.

1. Dùng máy tạo oxy liên tục dù không có chỉ định

Đây là lỗi phổ biến nhất. Nhiều người nghĩ rằng “thở oxy càng nhiều càng tốt”, đặc biệt là người già hoặc sau COVID-19. Tuy nhiên, theo TS.BS Nguyễn Văn Thái – Bệnh viện Phổi Trung ương, việc lạm dụng oxy có thể gây “ngộ độc oxy”, khiến phổi giảm khả năng tự điều hòa nhịp thở.

Về mặt kỹ thuật:

- Khi nồng độ oxy trong máu (SpO₂) vượt ngưỡng 98%, cơ thể sẽ giảm phản xạ hô hấp tự nhiên, dẫn tới ứ CO₂ trong phổi.

- Sử dụng lâu dài có thể làm teo phế nang, gây khó thở ngược paradoxical.

Khuyến nghị:

- Chỉ dùng máy khi SpO₂ dưới 94% (theo dõi bằng máy đo nồng độ oxy).

- Dừng máy khi chỉ số trở lại 95–98%.

- Tham khảo bác sĩ nếu cần dùng trên 15 giờ/ngày.

2. Không thay nước bình tạo ẩm và vệ sinh bộ lọc định kỳ

Bình tạo ẩm có tác dụng giữ ẩm luồng khí oxy, giúp mũi họng người bệnh không bị khô. Nhưng nhiều người đổ nước máy, để nước cũ lâu ngày hoặc quên rửa bình – tạo điều kiện cho vi khuẩn, nấm mốc phát triển.

Rủi ro thực tế:

- Oxy đi qua bình bẩn sẽ cuốn vi khuẩn vào đường thở, gây viêm mũi, viêm phổi.

- Các hạt khoáng trong nước máy còn có thể làm tắc bộ phun ẩm.

Giải pháp kỹ thuật:

- Chỉ dùng nước cất hoặc nước lọc RO, không dùng nước máy.

- Thay nước mỗi ngày, rửa bình bằng dung dịch sát khuẩn nhẹ (như NaCl 0,9%) ít nhất 2–3 lần/tuần.

- Thay bình tạo ẩm 3–6 tháng/lần, tùy hãng khuyến cáo.

3. Không vệ sinh ống thở, đầu nối và màng lọc khí

Ống thở (ống silicon hoặc nhựa y tế) là nơi oxy đi trực tiếp vào cơ thể, vì vậy đây cũng là nơi tích tụ bụi, hơi ẩm, vi khuẩn nhanh nhất.

Triệu chứng thường gặp:

- Người dùng thấy mùi khó chịu, ho khan, hoặc đau họng khi dùng.

- Trong nhiều trường hợp, oxy không ra đều do tắc nghẽn đầu nối hoặc lọc khí.

Khuyến nghị sử dụng chuẩn kỹ thuật:

- Rửa ống thở bằng nước ấm và xà phòng y tế mỗi 2–3 ngày.

- Phơi khô tự nhiên, không dùng máy sấy.

- Thay ống sau 1–2 tháng hoặc sớm hơn nếu ố vàng, gãy, biến dạng.

- Bộ lọc khí (màng lọc bụi): vệ sinh hàng tuần bằng chổi mềm hoặc khí nén, thay mới sau 1.000–1.500 giờ hoạt động.

4. Đặt máy ở vị trí không thông thoáng

Máy tạo oxy hoạt động bằng cách hút không khí xung quanh, tách nitơ và lọc oxy tinh khiết. Nếu đặt máy ở góc tường, sát rèm, hoặc nơi kín gió, luồng khí nạp sẽ bị hạn chế, dẫn đến oxy ra yếu, máy nóng nhanh, giảm tuổi thọ linh kiện.

Hướng dẫn chuẩn vị trí đặt máy:

- Cách tường ít nhất 20–30 cm mỗi bên.

- Tránh nơi có nhiệt độ trên 35°C, không để sát nguồn nhiệt (bếp, tủ lạnh).

- Sàn đặt phải phẳng, chắc chắn, không rung.

- Đảm bảo khu vực xung quanh thông thoáng, tránh hút bụi bẩn hoặc khói thuốc lá.

5. Chọn sai công suất máy so với tình trạng bệnh

Một số người bệnh mắc bệnh phổi mạn tính (COPD) hoặc suy tim nhưng lại chọn máy 1–3 lít/phút, trong khi nhu cầu thực tế phải từ 5–10 lít/phút. Ngược lại, người chỉ cần hỗ trợ nhẹ lại mua máy 10 lít gây lãng phí điện năng và hao mòn nhanh.

Vấn đề kỹ thuật:

- Máy công suất thấp: oxy ra không đủ, SpO₂ không cải thiện, người bệnh vẫn mệt.

- Máy công suất quá cao: tiêu hao điện năng, tạo nhiệt lớn, nhanh hỏng.

Cách xác định công suất phù hợp:

Tình trạng	Lưu lượng khuyến nghị	Ghi chú
Người sau COVID-19, mệt nhẹ	1–3 L/phút	Thở gián đoạn, tạm thời
Bệnh tim mạch, thiếu oxy trung bình	3–5 L/phút	Thở hỗ trợ ban đêm
COPD, suy hô hấp mạn, K phổi	5–10 L/phút	Dùng dài hạn, có bác sĩ theo dõi

6. Không kiểm tra hoặc bảo dưỡng định kỳ

Giống như mọi thiết bị y tế, máy tạo oxy cần được kiểm tra định kỳ để đảm bảo độ tinh khiết khí và hoạt động ổn định. Tuy nhiên, đa số người dùng chỉ bật – tắt mỗi ngày mà không hề bảo dưỡng.

Hậu quả kỹ thuật:

- Lọc zeolite giảm hiệu suất → oxy tinh khiết chỉ còn 70–80%.

- Động cơ nóng, tiếng ồn tăng, hao điện nhiều hơn.

Khuyến cáo:

- Gửi máy đến trung tâm bảo hành hoặc kỹ thuật viên y tế kiểm tra mỗi 6 tháng/lần.

- Yêu cầu đo lại độ tinh khiết oxy (≥ 90%) bằng thiết bị chuyên dụng.

7. Sử dụng sai phụ kiện và nguồn điện

Một số người dùng thay dây, ống hoặc đầu nối không chính hãng, hoặc cắm máy qua ổ điện yếu, gây chập cháy, ngắt dòng.
Các máy tạo oxy hiện nay thường yêu cầu điện áp ổn định 220V ±10%, nếu điện yếu, máy sẽ giảm áp suất nén, dẫn đến oxy ra yếu hoặc không ra.

Khuyến nghị:

- Dùng ổn áp điện riêng, tránh cắm chung với tủ lạnh, máy lạnh.

- Sử dụng phụ kiện đúng hãng, có khớp nối tiêu chuẩn y tế.

- Nếu dùng máy di động, sạc pin đầy trước khi dùng để tránh hư cell pin lithium.

Kết luận: Thở oxy đúng cách – bảo vệ lá phổi và tuổi thọ máy

Máy tạo oxy không chỉ là thiết bị y tế, mà là “nguồn sống nhân tạo” cho hàng triệu người bệnh.
Một vài sai sót nhỏ trong sử dụng – như quên thay nước, chọn sai công suất hay đặt máy sai chỗ – có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng người dùng.

Hãy tuân thủ 5 nguyên tắc vàng: